De gemiddelde mens

Gemiddelde leeftijd Nederlander

Er komt een tijd in ieders leven dat de laatste adem wordt uitgeblazen. Voor sommigen vroeg, voor anderen laat. Mensen in Nederland worden gemiddeld 80 jaar oud. Vrouwen worden gemiddeld 82,5 jaar oud en mannen 78,4 jaar. De gemiddelde leeftijd in Nederland blijft stijgen. Dit komt omdat de mensen in Nederland gemiddeld steeds ouder worden en omdat er in Nederland veel minder kinderen geboren worden dan bijvoorbeeld 50 jaar geleden. De gemiddelde leeftijd in Nederland is 39 jaar. Klinkt best jong. Er wordt veel gezegd en geschreven over vergrijzing maar 39 jaar is toch niet oud. De gemiddelde mens in Nederland heeft er dus nog net niet de helft van zijn of haar leven op zitten.

Gemiddeld levensafscheid

De gemiddelde Nederlandse man is 182,5 centimeter lang. Daarmee is hij de langste man ter wereld. Dat is al sinds eind jaren ’50 zo, toen de gemiddelde man 180,9 cm was. De gemiddelde Nederlandse vrouw is 169 centimeter. Een vrouw uit Letland is nog langer namelijk 170 cm. De Letse vrouwen zijn daarmee de langste vrouwen ter wereld.

Het gemiddelde gewicht is meer toegenomen dan de gemiddelde lengte.

Qua gewicht, lengte en leeftijd en ook qua andere factoren is dus de gemiddeldheid van een mens uit te rekenen. Er kan dan dus sprake zijn van een gemiddelde mens. Maar toch bestaat de gemiddelde mens voor mij niet. Net zo min als het gemiddelde levensafscheid. Overigens zijn voor de niet gemiddelde mens niet gemiddelde kisten beschikbaar qua afmeting. Bijvoorbeeld verlengd en of verbreed. De meeste uitvaartkisten hebben een uitwendige lengte van 202 cm.

Uitvaart zoals gebruikelijk is

Net zo als uitvaartbedrijven wedijveren zich  als ‘niet gemiddeld’  te profileren (persoonlijk, betrokken, op gepaste afstand nabij, flexibel, volledige ontzorging, stijlvol, oog voor detail, respectvol, dichtbij), zo wil eigenlijk niemand een gemiddelde uitvaart. Ik heb in de meer dan 10 jaar dat ik als uitvaartbegeleider werk maar één keer meegemaakt dat nabestaanden met nadruk om een gemiddelde uitvaart vroegen. Zij stelden mij bij de te nemen keuzes voortdurend de vraag wat gemiddeld was. Maar gemiddeld is toch persoonlijk en daarmee niet gemiddeld. Men wil een kist in de stijl van de overledene (echt hout, goedkoop, eenvoudig, wit, beschilderd, stijlvol) en dat geldt ook voor bloemen (kleurrijk, een veldboeket, eigen tuin, weelderig, rozen, geen bloemen) evenals nog wel of niet de overledene kunnen zien ( een laatste keer afscheid nemen of ‘ ik wil dat men zich de overledene herinnert zoals die bij leven was’). En dat geldt ook voor de muziek, de locatie en alle andere zaken waarover een besluit genomen dient te worden.  Ik weet eigenlijk niet meer hoe die betreffende uitvaart uiteindelijk gegaan is en of die als gemiddeld werd ervaren.

Kentering

In de jaren ’70 ontstond er een kentering in de wijze waarop de uitvaart vorm kreeg. Met name in gang gezet door mensen die aan aids leden. Vaak mensen, met een ver van ‘gemiddelde’ levensstijl, die op jongere leeftijd met het perspectief van een naderend levenseinde geconfronteerd werden. En dan ziek waren maar niet zo ziek dat ze niet konden nadenken over de vormgeving van hun uitvaart. De uitvaart werd meer en meer ontdaan van de kleurloosheid, rouwcentra, eikenhouten kisten, de kerk, koffie en cake, de zwarte rouwauto en annonces met een grijze of zwarte rand zonder beeltenissen. Mogelijkheden en voorbeelden van ‘de andere uitvaart’ groeiden. Inmiddels is die andere uitvaart niet uitzonderlijk, al is wel iedere uitvaart uitzonderlijk.

(www.uitvaartboot.nl)

De kunst is om de ziel en aard van de overledene te vatten

Dat is wat mij betreft bij de uitvaarten die ik begeleid de opdracht. Daarbij kan de kern in de beperking zitten (eenvoud, aandacht voor stilte, een enkele stuk muziek, slechts enkele genodigden). Of in uitbundigheid met veel mensen, veel kleuren, het leven vieren, samen het glas heffen. Of in het benadrukken van de familieband en de liefde die er onder elkaar heerst, samen het verdriet delen en dit uiten door rituelen die de gezamenlijkheid onderstrepen. En dan nog van alles ertussen en erbij. Zeker wanneer iemand plotseling overlijdt is het in het begin onderzoeken hoe die bedding die men uit wil drukken eruit ziet. Weg van ‘hoe het hoort’ en dichtbij de persoon. Dan kan het afscheid werkelijk troost bieden.

(Tikkeltje) eigenwijs

Enkele weken geleden overleed een alleenstaande en onafhankelijke dame van 92 jaar. Zowel in haar werk als arts als in haar rol als familielid en vriendin sterk betrokken bij andere mensen. En ook eigenwijs en daarmee niet alleen gemakkelijk voor anderen. Haar neef en zijn vrouw, die de uitvaart samen met Alfine Uitvaarten voor haar organiseerden hadden ‘een tikkeltje eigenwijs’ als boventekst op de rouwkaart gekozen.  De toespraken hadden, zonder dat de sprekers dat van tevoren van elkaar wisten,  dat eigenwijze karakter als thema. Ver weg van gemiddeld, ruimte voor een lach en een traan. En herkenbaar. De overledene bleek, als ik de toespraken beluisterde, niet een tikkeltje eigenwijs maar eigenwijs. Minstens een tikkeltje eigenwijs… dat zijn we allemaal.

Wie zich zijn eigen weg baant
door de wereld
Hoort in het leven
eens zijn eigen lied

A. Roland Holst